Çocuklarda Kontrolcü Davranışlar: “Her Şeye Karışıyor!” Demeden Önce Bilmeniz Gerekenler

Bazı çocuklar sürekli her şeye karışıyor, karar vermek istiyor, işleri kendi yöntemine göre yönlendirmeye çalışıyor olabilir. Ebeveynler bu durumu genellikle “inatçılık”, “dik başlılık” ya da “saygısızlık” olarak yorumlar. Ancak bu davranışların altında çoğu zaman güvensizlik, kontrol ihtiyacı ve duygusal kaygılar yatabilir. Bu yazıda çocuklarda kontrolcü davranışların sebeplerini, hangi durumlarda normal sayıldığını ve nasıl yaklaşılması gerektiğini inceledim.

Kontrolcü Davranış Ne Anlama Gelir?

Kontrolcü davranış, çocuğun çevresini, insanları veya olayları kendi istediği şekilde yönlendirme çabasıdır. Bu davranış bazı örneklerle şöyle gözlenebilir:

• Kardeşinin ne yapacağını sürekli söyleme

• Oyunlarda hep kuralları belirleme isteği

• Evde hangi sırayla ne yapılacağını yönetme

• Ebeveynin söylediklerine hemen karşı çıkma

Bu davranış bazen bir kişilik özelliği gibi görünse de çoğu zaman duygusal bir ihtiyacın yansımasıdır.

Bu Davranışların Altında Ne Yatar?

Çocuklarda kontrol ihtiyacının altında genellikle şu faktörler yer alır:

• Kaygı: Çocuk, öngörülemeyen durumlarda huzursuz olur. Kontrol ederek belirsizliği azaltmaya çalışır.

• Güvensizlik: Kendisini güvende hissetmediğinde dış dünyayı kontrol etmeye çalışabilir.

• İfade edilemeyen duygular: Kızgınlık, kıskançlık ya da hayal kırıklığı gibi duygular kontrol davranışıyla maskelenebilir.

• Model alma: Aşırı kontrolcü ebeveyn tutumu olan evlerde yetişen çocuklar da bu davranışı öğrenir.

• Duygusal ihmal: Kendini görülmemiş hisseden çocuk, çevreyi yöneterek görünür olmaya çalışabilir.

Kontrolcü Davranışlar Ne Zaman Problem Olur?

• Çocuk bu davranışları sürdürdüğünde arkadaş ilişkileri zarar görüyorsa

• Sıklıkla öfke nöbeti yaşıyorsa

• Ebeveynin sınırlarını zorlayacak boyutlara ulaşıyorsa

• Her ortamda kendi dediğinin olması için baskı yapıyorsa

bu durum gelişimsel bir ihtiyacı işaret ediyor olabilir ve desteklenmesi gerekebilir.

Ebeveynler Ne Yapmalı?

• Kontrol altına almaya çalışmak yerine anlamaya çalışın: “Neden böyle davrandı?” sorusunu kendinize sorun.

• Belirsizlikleri azaltın: Rutinler, açıklayıcı konuşmalar ve güven veren sınırlar, çocuğun ihtiyacını karşılayabilir.

• Duygulara isim verin: “Kardeşine bağırdın çünkü oyunu sen yönetmek istedin, seni anlıyorum.”

• Seçme şansı verin: “Bunu mu istersin, şunu mu?” gibi sınırlı ama kontrollü seçenekler sunmak güven sağlar.

• Tutarlı sınırlar koyun: Her davranışına izin vermek kadar her davranışı bastırmak da zararlıdır.

Çocuklarda kontrolcü davranış, çoğunlukla bir mesajdır: “Güvende miyim? Görülüyor muyum? Etkim var mı?”Bu mesajı okumayı öğrenmek, çocuğunuzla ilişkinizi dönüştürebilir.